Mirastan Feragat Sözleşmesi    

Mirastan feragat sözleşmesiyle, miras bırakan, sağlığında mirasçılarından biri ve birkaçıyla mirastan feragate dair belli kanuni şartlarda anlaşma yapmaktadır. Bu işlemle miras bırakan ile mirasçı, ölümden önce aralarında miras hukukuna dair hak ve alacak konularını belli şartlar uyarınca sonlandırmaktadır.

Mirastan feragat sözleşmesi, miras bırakan ile mirasçılardan biri veya bir kaçı arasında, mirasçı veya mirasçıların miras haklarından feragat ettiklerine ilişkin akdedilen iki taraflı bir miras (ölüme bağlı tasarruf) sözleşmedir. MG Hukuk İstanbul Kadıköy miras avukatı ekibi olarak detaylarını paylaştığımız mirastan feragat makalemiz aşağıdadır.

Mirastan Feragat Sözleşmesi ile Mirasçılık Sıfatının Son Bulması

Mirasçılık sıfatının yitirilmesi nedenlerinden biri de mirastan feragattir. Miras bırakan bir mirasçısı ile karşılıksız veya bir karşılık sağlanarak mirastan feragat sözleşmesi yapabilir. Feragat eden mirasçılık sıfatını kaybeder. Mirastan feragat ve miras konuları mevzuatımızda Türk Medeni Kanununda(TMK) düzenlenmiştir.

• Bir karşılık sağlanarak mirastan feragat, sözleşmede aksi öngörülmedikçe feragat edenin altsoyu içinde sonuç doğurur. (TMK. md.528)
• Mirastan feragat sözleşmesi belli bir kişinin lehine yapılmış olursa, bu kişinin de herhangi bir sebeple mirasçı olamaması halinde, feragat hükümden düşer.
• Mirastan feragat sözleşmesi belli bir kişi lehine yapılmamışsa en yakın ortak kökün altsoyu lehine yapılmış sayılır ve bunların herhangi bir sebeple mirasçı olamaması halinde, feragat yine hükümden düşer. (TMK.md.529)
• Mirasın açılması anında tereke borçları karşılayamıyorsa ve borçlar mirasçılar tarafından da ödenmiyorsa, feragat eden ve mirasçıları alacaklılara karşı feragat için ölümünden önceki beş yıl içinde miras bırakandan almış oldukları karşılıktan, mirasın açılması anındaki zenginleşmeleri tutarında sorumludurlar. (TMK.md.530)
• Mirastan feragat, miras hakkının değil, fakat mirasçılık sıfatının yitirilmesidir. (Bkz. Esat Şener, Miras Hak ve Payları, sh 155)
  Mirastan feragatte miras, bırakan saklı pay sahibi mirasçılarından biriyle miras sözleşmesi yapmakta, iki taraflı bu sözleşme ile mirasçı ona karşı doğacak miras hakkından vazgeçmektedir. Bu vazgeçme mirasın tümü hakkında olabileceği gibi belirli bir payı ile ilgili kısmen de olabilir.
• Bir karşılık alınarak yapılan feragat sözleşmesinde aksi kararlaştırılmadıkça feragat edenin altsoyu da mirasçılık sıfatını yitirir.

Mirastan Feragat Sözleşmesinin Şekli ve İşlem Koşulları     

Mirastan feragat sözleşmesinin miras sözleşmesi şeklinde yapılması şarttır. Miras sözleşmesinin geçerli olması için resmi vasiyetname şeklinde düzenlenmesi gerekir. Sözleşmenin tarafları, arzularını resmi memura aynı zamanda bildirirler ve düzenlenen sözleşmeyi memurun ve iki tanığın huzurunda imzalarlar. (TMK. md.545) Noter huzurunda yapılan bu işlemle taraflar güvenceye alınmaktadır. Mirasçılar karşılıklı olarak da mirastan feragat edebilirler. Mirastan feragat tek taraflı bir irade beyanı ile vasiyet şeklinde ölüme bağlı tasarrufla da yapılabilir. Bu şekil feragat, bir karşılık alınmaksızın feragat halinde mümkündür.

Miras bırakan yaptığı miras sözleşmesi ile mirasını veya belirli bir malını sözleşme yaptığı kimseye ya da üçüncü bir kimseye bırakma yükümlülüğü altına girebilir.  Miras bırakan mal varlığında eskisi gibi serbestçe tasarruf edebilir. Ancak, miras sözleşmesindeki yükümlülüğü ile bağdaşmayan ölüme bağlı tasarruflarına veya bağışlamalarına itiraz edilebilir. (TMK. md.527)

Mirastan Feragat Sözleşmesinde Noterde Yapılması Zorunluluğu

Mirastan feragat sözleşmesi yukarıda belirttiğimiz üzere resmi vasiyetname düzeninde yapılmaktadır ve buradan anlaşılması gereken işlemin Noterliklerde yapılacağıdır. Mirastan feragat sözleşmesi vasiyetname şeklinde resmi memur önünde yapılmalıdır (Y.2.HD.29.1.1999 gün 12695-3-04 S.K.) İşlem Noterlik Kanunu md. 89 gereği düzenleme şeklinde yapılacaktır. NK.mad.84- Hukuki işlemlerin noter tarafından düzenlenmesi bir tutanak şeklinde yapılır.

Bu tutanağın:

1. Noterin adı ve soyadı ile noterliğin ismini,
2. İşlemin yapıldığı yer ve tarihi (rakam ve yazı ile)
3. İlgilinin ve varsa tercüman, tanık ve bilirkişinin kimlik ve adresleri ile ayrıca ilgilinin vergi kimlik numarasını,
4. İlgilinin hakiki arzusu hakkındaki beyanını,
5. İşleme katılanların imzalarını ve noterin imza ve mührünü taşıması gereklidir.

Yargıtay uygulamalarında da mirastan feragat sözleşmesinin resmi vasiyet şeklinde yapılmadıkça muteber olmayacağı esası benimsenmiş, (Y.2.HD.19.7.1948 Ta.3056-4390 sayılı kararı) daha sonra. 11.2.1959 Tarih E. 1958/16 K.1959/14 sayılı İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu Kararıyla da mirastan feragat sözleşmesinin resmi vasiyet şeklinde yapılması gerektiği vurgulanmıştır) Mirastan feragat sözleşmesi de hukuki niteliği itibariyle bir miras sözleşmesidir. Birbirlerinin mirasçısı olduğu durumlarda iki taraf bir yandan mirastan feragat eden, bir yandan da bunu kabul eden kişi durumunda olabilir.

Miras sözleşmeleri gibi, feragat sözleşmeleri de bir taraflı veya iki taraflı olabilirler. Eğer sözleşmenin iki tarafı da karşılıklı olarak hem müstakbel muris hem de müstakbel feragat eden durumunda iseler, bu takdirde iki taraflı bir feragat sözleşmesi vardır. İki taraflı feragat sözleşmelerinde her iki taraf karşılıklı olarak miras haklarından vazgeçmektedirler. Bu çoğu kez karı koca arasında yapılmaktadır.

Mirastan Feragat Sözleşmesi Yapılırken Ehliyet ve Akıl Sağlığı

Miras sözleşmesi yapabilmek için ayırt etme gücüne sahip ve ergin olmak, kısıtlı bulunmamak gerektiğinden (TMK md.503) dolayı kişinin durumundan şüphe ediliyor veya 65 yaş üzerinde ise akıl ve ruh hastanesinden doktorlardan heyet raporu alınması talep edilmektedir. Uygulamada aile hekimliği gibi tek doktordan rapor alınarak da işlem yapıldığı görülse de sağlıklı ve doğru olan (ileride dava süreci olması durumunda sorun olmaması adına) heyet raporu alınması daha iyi olacaktır.

Mirastan feragat sözleşmelerinde de tarafların ayırt etme gücüne sahip ve ergin olmaları, kısıtlı bulunmamaları gerekir.  Aynı zamanda onbeş yaşını dolduran küçük, kendi isteği ve velisinin rızasıyla ergin kılınabilir. (TMK.md.12). Bunlarda mirastan feragat sözleşmesi yapabilirler. Yasal Danışman atanan mahdut ehliyetsizler de yalnız başlarına mirastan feragat sözleşmesi yapabilirler. Ayırtım gücünü taşıyan kısıtlılar. (TMK.md.407) mesela mahkumlar vesayet makamının izni ve Denetim makamının muvafakati ile (TMK. md.463/5) vasileri aracılığı ile mirastan feragat sözleşmesi yapabilirler.

Mirastan Feragat Sözleşmesini Feshi/Sona Ermesi

Kural olarak mirastan feragat sözleşmesi tek taraflı olarak feshedilemez. Ancak sözleşmenin tarafları anlaşarak feragat sözleşmelerini feshedebilirler. Miras sözleşmesi tarafların yazılı anlaşmasıyla her zaman ortadan kaldırabilir. İstisnası; Miras sözleşmesiyle mirasçı atanan veya kendisine belirli mal bırakılan kişinin, miras bırakana karşı miras sözleşmesinin yapılmasından sonra mirasçılıktan çıkarma (Mirastan ıskat) sebebi oluşturan davranışta bulunduğu ortaya çıkarsa; Miras bırakan, miras sözleşmesini tek taraflı olarak da ortadan kaldırabilir.

Mirastan feragat sözleşmesi resmi şekilde yapıldığı halde, mirastan feragat sözleşmesinin feshi, sözleşmenin tarafları arasında yapılacak adi yazılı sözleşme ile de mümkündür. Miras sözleşmesi, tarafların yazılı anlaşmasıyla her zaman ortadan kaldırılabilir. (TMK. md.546/1)
Mirastan feragat sözleşmelerinde yapılacak Değişikliklerin de mutlaka resmi vasiyet şekilde yapılması gerekir. Aksi takdirde adi yazılı anlaşma ile yapılan değişiklikler hukuki sonuç doğurmaz.

Mirastan Feragat Sözleşmesinin Çeşitleri     

Mirastan feragat sözleşmeleri bir karşılık alınarak yapılabileceği gibi, bir karşılık alınmadan da yapılabilir. Mirasçı miras bırakanın sağlığında ihtiyaç içinde ise iş kurma, evlenme vb. gibi amaçlarla miras bırakanla bedelli mirastan feragat sözleşmesi yapmak isteyebileceği gibi, miras bırakanın sağlığında ekonomik yönden güçlü olan mirasçı, güçsüz, olan mirasçı veya mirasçılar lehine bir karşılık almaksızın da mirastan feragat edebilir.
Mirastan bir karşılık ve bir karşılık almadan feragatin hukuki sonuçları ve etkileri farklı olduğundan ayrı ayrı incelenecektir.

A)Mirastan Bir Karşılık Alarak Feragat (İvazlı)      
Bir karşılık alınarak mirastan feragat sözleşmesinde mirasçı mirasına karşılık bir bedel almaktadır. Miras bırakan, saklı pay sahibi mirasçısıyla ölümünden sonra hüküm ifade etmek üzere mirastan feragat sözleşmesi yaparken miras hakkı karşılığı olarak feragat edene bir karşılık vermekte, mirasçı da bu bedel karşılığı saklı payından veya miras payının bir kısmından veya miras payının tamamından vazgeçmektedir.

Bir karşılık alınarak yapılan feragat sözleşmelerinde karşılık, sözleşmenin imzalanması sırasında sağlar arası bir işlemle verilmekte veya verilmesi taahhüt olunmakta, buna karşın sözleşme miras bırakanın diğer mirasçıları yönünden miras bırakanın ölümünden sonra hukuki sonuç doğurmaktadır. Karşılık olarak verilen şey para olabileceği gibi mal veya başka bir şeyde olabilir.

B) Mirastan Bir Karşılık Almaksızın Feragat (İvazsız)
Mirastan bir karşılık almaksızın feragatte, miras bırakan mirastan feragat eden mirasçı ile karşılıksız olarak sözleşme yapmakta, mirasçı karşılıksız olarak miras bırakanın belli bir mirasçısı veya mirasçıları veya tüm mirasçıları lehine mirastan feragat etmektedir.

Mirastan Feragat Sözleşmesinin Tarafları

Gerek bir karşılık alınarak gerekse bir karşılık alınmaksızın feragat sözleşmesinin tarafları yukarıda da açıkladığımız gibi mutlaka ve mutlaka miras bırakan ve miras bırakanın saklı paylı mirasçılarıdır. Saklı pay sahibi dışındaki mirasçılarla mirastan feragat sözleşmesi yapılmasına gerek yoktur. Çünkü miras bırakan sağlığında veya ölüme bağlı tasarruf ile saklı paylar dışında tasarruf nisabı üzerinde dilediği gibi tasarruf hakkına sahiptir. (TMK.md.505)

Mirastan Feragat sözleşmesi, bir mirasçının mirastan feragatini temin etmek, miras bırakan tarafından ölüme bağlı bir tasarruftur. Mirastan feragat sözleşmesi kural olarak saklı paylı mirasçıyı mirastan uzaklaştırmak için başvurulan bir yoldur. Saklı paylı olmayan mirasçı ile veya vasiyet alacaklısı ya da atanan mirasçı ile de feragat sözleşmesi yapılmasına engel yoktur.

Mirastan Feragat Sözleşmesinin Hükümleri

Mirastan feragat sözleşmesi yapıldıktan sonra sözleşmenin tarafı olan saklı paylı mirasçı, ilerde miras bırakanın ölümünde doğacak miras hakkını kaybeder. Tereke üzerinde herhangi bir hak talep edemeyeceği gibi onun borçlarından da sorumlu olmaz. Bu kuralın tek istisnası TMK’nun 530.uncu maddesi olup, ilerde incelenecektir.

Feragat edenin burada kaybettiği mirasçılık hakkı değil, mirasçılığın iktisabına ilişkin beklenen hakkıdır. (Bak. Prof. Dr. Zahit İmre, Türk Miras H.sf.304)

Tekrar edelim mirastan feragat mirasın tamamından olabileceği gibi, bir kısmından veya saklı paydan veya saklı payın belirli bir kısmından da olabilir. Feragat sözleşmesi hükümsüzlük, iptal nedenleri ve TMK’nun 529/1. maddesi gereği geçersiz hale düşerse, mirasçılık sıfatı tekrar döneceğinden murisin borçlarından da yeniden sorumluluk söz konusu olur.
Altsoy yönünden feragatin etkisi, feragatin bedelli olup olmamasına göre farklı hukuki sonuçlar meydana getirir.

a)   Bir karşılık alınarak yapılan feragatte;   
Mirastan bedelli feragatte, mirastan feragat edenin altsoyu kural olarak terekeden herhangi bir hak talep edemez. Ancak sözleşmede aksine bir hüküm varsa miras bırakan ile mirasçı feragat sözleşmesi sırasında veya daha sonra yaptığı resmi vasiyet şeklindeki sözleşme ile feragat edenin altsoyunun bundan etkilenmemesini kararlaştırabilirler.

b)   Bir karşılık alınmaksızın feragatte;         
Mirastan feragatin bir karşılık alınmaksızın yapılmış olması halinde ise, kural olarak feragat edenin altsoyu bu sözleşmeden etkilenmez. Feragat edenin altsoyu feragat eden yerine geçecek, onun miras hakkını iktisap edecektir.
Ancak miras bırakan ve mirastan feragat eden yine feragat sözleşmesinde veya sonradan yapacakları usulüne uygun yine ölüme bağlı yeni bir ek sözleşme ile ivazsız feragatin altsoyu da kapsayacağını, altsoyun da mirasçı olmayacağını kararlaştırabilirler.

Feragatten Yararlanacak Kişiler       

Mirastan feragat kişi belirtilmeden yapılabileceği gibi, feragatten yararlanacak kişiler sözleşmede belirtilebilir. Burada incelenmesi gereken bir olasılık da mirastan feragat edenin altsoyunun bulunup bulunmamasıdır.

a) Feragatin belli kişi yararına yapılmaması;
Eğer feragat, lehine yapılan kişi bir karşılık alınmadan yapılmış ise, feragat edenin miras payı kendi altsoyuna geçer. Eğer feragat bir karşılık alınarak yapılmış ise veya feragat edenin altsoyu yoksa miras bırakan feragat edenin payı üzerinde tasarrufta bulunmuş, vasiyet etmişse, vasiyetname gereğince işlem yapılır.  Mirastan feragat sözleşmesi belli bir kişi lehine yapılmamış ise, en yakın ortak kökün alt soyu lehine yapılmış sayılır ve bunların herhangi bir sebeple mirasçı olamaması halinde, feragat yine hükümden düşer. (TMK md.529/2)

Örneğin:Feragat edenin altsoyu bulunmamaktadır. Bu durumda en yakın mirasçısı babası ve anasıdır. Bunlardan hangisinin mirasından feragat etmişse onun altsoyu mirasçı olur. Babanın mirasından feragat etmişse babanın çocukları ve onların feri’leri mirasçı olur. Ananın mirasından feragat etmişse ananın çocukları ve onların fer’leri, kısaca kardeşleri onlar da yoksa kardeş çocukları mirasçı olur.
Eğer bu mirasından feragat edilen miras bırakanların ve mirastan feragat edenin de altsoyu yok ise, mirastan feragat hukuki sonuç doğurmayacak, miras payı yine mirastan feragat edene ait olacaktır.

b) Mirastan feragatin belli kişi veya kişiler yararına yapılması:
Mirastan feragat sözleşmesinde, açık olarak bir veya birkaç kişi mirasçı olarak gösterilmişse, miras bırakanın ölümünde mirastan feragat edenin payı bu şahıs veya şahıslara ait olur.
Ancak yararına mirastan feragat edilen şahıs tek ise, bu şahsın mirasçılık sıfatını, mirastan çıkarılma ret veya yoksunluk yolu ile yitirilmesi veya miras bırakandan önce ölümü halinde feragat hükümsüz hale gelir. Feragat eden mirasçının miras payı yine kendisine döner.

Mirastan Feragat Sözleşmesinin Nüfusa Bildirilmesi

Mirastan feragat sözleşmesini düzenleyen noter, miras bırakanın kayıtlı olduğu nüfus idaresine, miras bırakanın, nüfus kütüğüne kayıtlı ve şerh edilmek üzere, mirastan feragat sözleşmesinin varlığını tarih ve yevmiye nosu ile birlikte bildirir, işbu bildirim yazısına, mirastan feragat sözleşmesinin örneği eklenmez, sadece miras bırakanın ve feragat edenin ikamet adresleri, kimlik ve nüfus kayıt bilgileri, feragatin ivazlı mı ivazsız mı yapıldığı ve varsa feragatin kimin lehine yapıldığı hususları yazılmalıdır.

Feragat ivazlı ise, nüfus idaresine yazılan yazıda sadece feragatin ivazlı olduğu yazılmalı, ivazın ne olduğu ve ne miktarda olduğu yazılmamalıdır. Zira ivazın ne olduğu ve ne tutarda olduğu sözleşmenin kayıt ve şerhi için gerekli değildir. Feragat iki taraflı bir feragat ise, her bir taraf miras bırakan ve feragat eden durumda olduklarından bildirimin her birinin nüfus idarelerine ayrı ayrı yapılması gerekir.

Miras bırakan vefat ettiğinde onun veraset ilamını verecek olan Sulh Hukuk Hâkimi veraset ilamını verebilmek için miras bırakanın vukuatlı nüfus kayıtlarını getirtecek olup, gelen bu nüfus kayıtlarında miras bırakanın mirastan feragat sözleşmesi yaptığını görecektir. Mirastan belgesini veren hakim gerek görürse noterden yapılan mirastan feragat sözleşmesinin aslını veya tasdikli örneğini isteyebilecek ve inceleyerek ve feragat edenin feragatini dikkate alarak ve mirastan feragat ile ilgili kanun hükümlerini (M.K. md. 529) uygulayarak mirasçılık belgesi düzenleyecek ve kararını verecektir.

Mirastan Feragat Sözleşmesi ile Mirasın Reddinin Farkı   

Mirastan feragat sözleşmesi gerek yapılış şekli ve gerekse yapılış zamanı yönünden mirası ret (reddi miras) işleminden farklıdır. Mirası ret miras bırakan hayatta değilken yapılır. Buna karşı mirastan feragat sözleşmesi miras sözleşmesi şeklinde resmi memur önünde yapılır. İki taraflıdır. Mirası ret ise tek taraflı bir hukuki işlemdir. Miras bırakanın ölümünden sonra hakiki redde üç ay içinde Sulh Mahkemesine yazılı veya sözlü beyanla yapılır. Miras bırakanın vefatı anında terekenin borca batık olduğu şayi veya sabit olursa miras kendiliğinden reddedilmiş olur. (TMK. md.605)

Mirastan Bir Karşılık Alınarak Yapılan Feragat Tenkis İlişkisi

Miras bırakanın mirastan feragat edene verdiği karşılık saklı pay sahibi mirasçıların saklı paylarına tecavüz ediyorsa, TMK’nun 565/2. ve 573. maddesi uyarınca saklı paylarına el atılan mirasçılar tenkis davası açabilirler.  Tenkis davası sabit oldukta, mirastan feragat etmiş olan mirasçının TMK’nun 574. maddesine uygun seçimlik hakka sahiptir. Feragat eden davalı mirasçı dilerse tenkisi gereken miktarı saklı pay sahibi mirasçıya verir, dilerse mirastan feragat sırasında miras bırakandan aldığı karşılığı tamamıyla iade ederek, hiç mirastan feragat etmemiş gibi mirasın paylaşımına katılır.

Mirastan Bir Karşılık Alınarak Yapılan Feragatte Miras Bırakanın Alacaklılarının Talep Hakkı

Mirastan feragat eden mirasçı mirası bir karşılık alarak bırakmış ise, miras bırakanın ölümünde mirasçı olamayacağından terekenin borçlarından da mirasçı sıfatının yitirilmesi nedeniyle sorumlu değildir. Bu durumda, miras açıldığında tereke mevcudu borçlarını karşılayamıyor ise yani miras bırakan acz içinde ise, mirastan feragat etmeyen diğer mirasçıları da borçları ödemiyorlar veya mirasçılık sıfatını yitirmişlerse, mirastan bir karşılık alarak feragat eden mirasçı ve onun mirasçıları feragat sözleşmesi gereğince miras bırakandan, vefatından evvelki son beş yıl içinde almış oldukları karşılıktan mirasın açılması anındaki zenginleşmeleri, tutarında miras bırakanın alacaklarına karşı sorumlu olur (TMK.md.530).

Mirastan Feragat Sözleşmesinin Hükümsüzlüğü/İptali Davası         

Mirastan feragat sözleşmesi ehliyetsizlik, şekil noksanı, yasaya, ahlaka, adaba aykırılık sebeplerinden biri ile geçersiz ise ilgililer bu konuda iptal davası da açabileceklerdir. Bu davada mahkemece mirastan feragat sözleşmesinin mevzuata uygun yapılması durumu incelenecektir.

Mirastan feragat sözleşmesi örneği arayarak hazır işlemlere göre hareket edilirse taraflar hak kaybına uğrayabilecektir. Her hukuki işiniz ve işleminizde olduğu gibi mirastan feragat işleminizde de alanında uzmanlaşmış miras avukatından destek almanız gerekmektedir.

MG Hukuk Bürosu olarak miras hukukuna dair tüm aşamalarda müvekkillerimiz temsil etmekteyiz. Destek almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Saygılarımızla,
Kadıköy Avukat Mete GENÇER

NOT:
Bu internet sitesindeki her türlü bilgi İstanbul Barosuna kayıtlı MG Hukuk Bürosu tarafından yalnızca bilgilendirme amacıyla, Türkiye Barolar Birliği tarafından belirtilen ilgili düzenlemeleri uyarınca hazırlanmıştır.